Boycot of niet, Oranje begint aan kwalificatie voor WK in Qatar

Als het Nederlands elftal maandag bijeenkomt voor de eerste duels in de kwalificatiereeks voor het WK in Qatar, dan zal het ook over de mensenrechten in het emiraat gaan. Moet Oranje aan een eindronde in zo'n land willen deelnemen of kan het WK de situatie in de Golfstaat juist verbeteren?

Georginio Wijnaldum en Frenkie de Jong waren op 19 november 2019 even wereldnieuws toen ze de openingstreffer van Oranje tegen Estland vierden. Ze renden naar een camera en hielden hun donkere en blanke onderarm dicht naast elkaar. Bij Oranje is geen plaats voor racisme, zo maakten de internationals duidelijk.

Van de politieke partijen D66 en ChristenUnie mag Oranje opnieuw een krachtig statement maken en het WK boycotten. Er gaan al jaren handelsmissies en topsporters richting Qatar, terwijl homoseksualiteit daar verboden is en media onder controle staan. "De WK-stadions zijn met bloed gebouwd", zei ChristenUnie-lijsttrekker Gert-Jan Segers. "We dansen straks op graven van 6500 mensen, die in de hoop op een beter leven de dood hebben gevonden. Mijn hart breekt."

Arbeidsmigranten, vooral uit Zuid-Oost Azië, werken sinds 2010 in slechte omstandigheden aan acht futuristische stadions, die na de WK-finale van 18 december 2022 mogelijk veranderen in luxe shoppingmalls waarvan Qatar er al veel heeft. Soms bij temperaturen van 45 graden, meestal ruim tien uur per dag. Tot voor kort mochten ze het land niet eens verlaten. Volgens The Guardian zijn er ruim 6500 buitenlandse arbeiders overleden. Veelal zonder ziekteverschijnselen, mogelijk door uitputting. Qatar meldt 37 'directe' doden bij de bouw van stadions en spreekt verder over ‘natuurlijke sterfgevallen’ als ziekte, ongelukken of zelfmoord.

"De KNVB is nooit voorstander van een WK in Qatar geweest", herhaalde secretaris-generaal Gijs de Jong van de KNVB al verschillende keren. "Maar we willen geen toernooien boycotten, omdat we vinden dat sporters niet de dupe mogen zijn van wanbeleid of geschonden mensenrechten. We willen met de overheid het convenant Mensenrechten & Sport sluiten, een richtlijn voor deelname aan sportevenementen in omstreden landen. En mede door de KNVB neemt de FIFA mensenrechten nu op in biedingsprocedures naar volgende WK's."

Cabaretier Freek de Jonge startte vorige maand een petitie tegen deelname aan het WK, die bijna 2500 keer ondertekend is. Het actieve Twitterkanaal CancelQatar 2022, sinds vorig jaar in de lucht, telt ruim 2000 volgers. Mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch zijn tégen een boycot van het WK, dat volgens de Amerikaanse justitie door omkoping is verkregen. Zij juichen toe dat Qatar nu onder een vergrootglas ligt, zodat de de situatie daar mogelijk duurzaam verbetert.

"Wij zijn niet tegen dit WK, we zien het als een kans", zei Ella Knight van Amnesty onlangs op een symposium, georganiseerd door de KNVB. "Veel mensen kennen Qatar nu niet alleen als luxe oliestaat, maar ook vanwege de moeilijke situatie van arbeidsmigranten", aldus Bahia Tahzib-Lie, ambassadeur van de mensenrechten.

"We zijn een maatschappelijk betrokken organisatie", zei De Jong over 'zijn' KNVB. "Daar hoort bij dat je ook mensenrechten heel serieus moet nemen en kijkt wat je daar mee kan doen. Als we ons plaatsen voor het WK, dan gaan we zeker aandacht vragen voor mensenrechten. En we kiezen geen hotel zonder dat we weten hoe dat gebouwd is."

Bondscoach Frank de Boer sloot zijn loopbaan als voetballer af in Qatar. "Als we ons plaatsen, dan ga ik vooral als bondscoach naar het WK", aldus De Boer. "Maar als de KNVB wil dat we iets benadrukken, dan zullen we dat zeker doen. We kunnen laten zien wat beter moet."